Του Μανόλη Αρχοντάκη
Στον σύγχρονο κόσμο, και ιδιαίτερα στον δυτικό πολιτισμό, πολλοί άνθρωποι ζουν μέσα σε συνεχή ένταση. Η καθημερινότητα τους είναι φορτωμένη με υποχρεώσεις, κοινωνικές συμβάσεις και εσωτερικές συγκρούσεις. Ο πολιτισμός μας δεν μας επιτρέπει πάντοτε να εκφράζουμε αυθεντικά τα συναισθήματά μας· λόγια που θέλαμε να πούμε καταπιέζονται, η έκφραση των εμπειριών μας καταπιέζεται, και τραύματα θάβονται στο υποσυνείδητο.
Η καταπίεση της αυθεντικής έκφρασης δεν είναι μόνο πολιτισμική – είναι ψυχοσωματική. Ο οργανισμός, όπως και το πνεύμα, κουβαλάει τις εντάσεις του παρελθόντος. Για ανθρώπους που πάσχουν από ψυχολογική καταπίεση, εσωτερικό άγχος, που είναι με δυο λόγια νευρωτικοί ή σχιζοφρενεις, η παραδοσιακή πρακτική του καθιστού διαλογισμού, όχι μόνο είναι ανεπαρκείς αλλά μπορεί να προκαλέσει ακόμη περισσότερη καταπίεση.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Δυναμικός Διαλογισμός του Osho και ο αποκαλούμενος Δονητικός Διαλογισμός – μια τεχνική που συναντάμε στους Σαμάνους, στους Σέικερς (Shakers), στους Κουάκερους (Quakers), αποτελούν ισχυρά εργαλεία απελευθέρωσης. Οδηγούν σε βαθιά κάθαρση και στην επανένωση με το σώμα και την ψυχή.
Ο Osho σχεδίασε τον Δυναμικό Διαλογισμό ειδικά για τον σύγχρονο άνθρωπο, που δεν μπορεί να χαλαρώσει απλώς καθίζοντας οκλαδόν, και προσπαθώντας να “ηρεμήσει”. Πρόκειται για μια έντονη και ενεργητική τεχνική διάρκειας περίπου μίας ώρας, η οποία χωρίζεται σε πέντε διακριτές φάσεις:
- Χαοτική αναπνοή
- Έκφραση συναισθημάτων
- Άλματα με τον ήχο «Χου!»
- Απόλυτη ακινησία
- Απελευθερωτικός χορός
Αξίζει όμως να σημειωθεί πως ακόμα και αυτή η τεχνική, δεν ταιριάζει σε όλους. Για παράδειγμα, προσωπικά προτιμώ να εφαρμόζω μόνο τη φάση της συναισθηματικής έκφρασης. Μου είναι αρκετό να:
- Κάνω γκριμάτσες
- Φωνάζω
- Χτυπιέμαι, όρθιος ή ξαπλωμένος
- Κλαίω ή γελάω, λέγοντας ασυναρτησίες και χτυπώντας το πάτωμα
Οι βαθιές, χαοτικές αναπνοές της πρώτης φάσης, αντί να με γειώσουν, μου προκαλούν υπερδιέγερση και άγχος. Γι’ αυτό, θα σε συμβούλευα, όποια τεχνική διαλογισμού κι αν εξασκήσεις, να ακούς πρώτα το σώμα σου.
Αυτός ο Δυναμικός διαλογισμός του Osho απελευθερώνει καταπιεσμένα συναισθήματα – όπως θυμό, θλίψη ή απόγνωση – μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο, χωρίς κριτική. Η έντονη κίνηση ενεργοποιεί το σώμα, διαλύει ενεργειακά μπλοκαρίσματα και προσφέρει την ευκαιρία να καθαριστεί το υποσυνείδητο από απωθημένα βιώματα. Σε αντίθεση με τον καθιστό διαλογισμό, που ξεκινά με σιωπή, εδώ η σιωπή έρχεται μετά την έκρηξη. Είναι η ησυχία που προκύπτει από την κάθαρση, όχι από την καταστολή και τη καταπίεση.
Ο Δονητικός Διαλογισμός, από την άλλη, είναι μια πανάρχαια πρακτική που δεν απαιτεί καμία τεχνική ή συγκεκριμένο σύστημα. Το μόνο που χρειάζεται είναι η παράδοση στη φυσική δόνηση του σώματος. Χρησιμοποιείται από σαμάνους, ιδίως τους Bushmen της Καλαχάρι, αλλά και από παραδοσιακούς θεραπευτές στην Ινδονησία.
Σε αυτήν την πρακτική, το σώμα αρχίζει να τρέμει αυθόρμητα, χωρίς προσπάθεια ή έλεγχο από τον νου. Μέσα από τη διαδικασία αυτή απελευθερώνεται η τραυματική ενέργεια που έχει παγώσει στο νευρικό σύστημα – όπως κάνουν τα ζώα μετά από ένα σοκ. Η δόνηση λειτουργεί σαν νευρολογική επανεκκίνηση, σαν ένας φυσικός μηχανισμός αποσυμπίεσης του εσωτερικού άγχους.
Το παράδοξο στην εποχή μας είναι ότι όσο περισσότερο προσπαθούμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας, τους άλλους, αλλά και το περιβάλλον μας, τόσο πιο πολύ καταλαβαίνουμε ότι είναι μάταιος κόπος. Ο άνθρωπος έχει μάθει να καταπιέζει τον εαυτό του, να μην εμπιστεύεται τα ένστικτά του και να κρατά τον πόνο μέσα του.
Επίσης τόσο Δονητικός διαλογισμός όσο και ο Δυναμικός διαλογισμός του Osho, αποτελούν μεγάλα ταμπού στην εποχή μας. Και ενώ έχουμε ξεπεράσει πολλά άλλα ταμπού, από το να παίρνουμε ουσίες – νόμιμες ή παράνομές – μέχρι και να εκπληρώνουμε απίστευτες σεξουαλικές φαντασιώσεις, ακόμα όμως να ξεπεράσουμε το ταμπού αυτών των δυο μεθόδων.
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί τα ζώα δεν υποφέρουν από ψυχικά τραύματα όπως εμείς; Όταν ένα ζώο επιβιώσει από μια θανάσιμη επίθεση, πηγαίνει κάπου και δονείται: τρέμει, πηδάει, αναπνέει βαθιά και τα μάτια του κινούνται γρήγορα. Δεν χρειάζεται να «μιλήσει» για το τραύμα του – το σώμα του ξέρει τι να κάνει. Ο άνθρωπος που εφαρμόζει αυτές τις πρακτικές επανασυνδέεται με τον αυθορμητισμό του, με την αλήθεια του. Δεν χρειάζεται να αναλύσει, να εξηγήσει ή να κατανοήσει. Το σώμα μιλάει μόνο του.
Όπως αναφέρει ο David Berceli στο βιβλίο του Shake It Off Naturally, οι επιστήμονες της ψυχολογίας έχουν χαρακτηρίσει το σωματικό τρέμουλο ως παθολογικό σύμπτωμα διαταραχών όπως οι κρίσεις πανικού, η κοινωνική φοβία, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή ή το μετατραυματικό στρες. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Berceli, “Το σωματικό τρέμουλο μπορεί να αποτελεί σκόπιμη ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος από τον ίδιο τον εγκέφαλο, προκειμένου να αποφορτίσει ένα υπερδιεγερμένο σύστημα. Δεν είναι ένδειξη παθολογίας, αλλά προσπάθεια του εγκεφάλου να επαναφέρει την ισορροπία”.
Κι όμως, πολλοί κληρικοί ή επιστήμονες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αυτές τις τεχνικές ως “παράλογες”, “επικίνδυνες” ή “αιρετικές”. Κάποιοι τις θεωρούν σπατάλη χρόνου, όπως θεωρούσαν κάποτε και τον καθιστό διαλογισμό.
Οι πρώτοι δυτικοί μελετητές των σαμάνων συχνά πίστευαν ότι πρόκειται για επιληπτικούς ή υστερικούς, εξαιτίας της ιδιόμορφης σωματικής συμπεριφοράς τους. Ο Mircea Eliade είχε γράψει εύστοχα, “Η διαφορά ανάμεσα στον σαμάνο και τον επιληπτικό είναι ότι ο σαμάνος μπορεί να εισέλθει σε έκσταση με τη θέλησή του”.
Όταν κανείς προχωρήσει βαθύτερα σε αυτές τις τεχνικές – και ειδικά στον Δονητικό Διαλογισμό – αρχίζει να νιώθει πως κάποια ανώτερη ενέργεια τον διαπερνά. Σχεδόν όλοι οι πολιτισμοί έχουν αναγνωρίσει αυτή την ενέργεια και της έχουν δώσει διαφορετικά ονόματα:
στην Κίνα ονομάζεται Τσι, στην Ιαπωνία Κι, στην Ινδία Πράνα, στο χριστιανισμό Άγιο Πνεύμα, στη Χαβάη Χα, στους Μπουσμεν της Καλαχάρι Ν’ιομ, στους Σούφι Μπαράκα, στους Καμπαλιστές Γεσόντ, ενώ για πολλούς σαμάνους είναι απλώς «το φάρμακο». Το όνομα έχει μικρή σημασία – αυτό που μετρά είναι η εμπειρία αυτης της ενεργειας.
Κοινή αρχή και των δύο διαλογισμών είναι η εξής: “Όσο μεγαλύτερη η ένταση, τόσο βαθύτερη η χαλάρωση”. Η έκσταση προηγείται της σιωπής· η κάθαρση προηγείται της γαλήνης. Αν δοθείς ολοκληρωτικά σε αυτές τις πρακτικές, η χαλάρωση που ακολουθεί είναι βαθιά και ολιστική.
Οδηγίες για το Δονητικό διαλογισμό::
- Βάλε δυνατή μουσική, και κατά προτίμηση να παίζουν τύμπανα σε γρήγορο ρυθμό. Βρες από το YouTube τι σου ταιριάζει περισσότερο κάνοντας μια αναζήτηση για Shamanic Drumming.
- Πάρε μια χαλαρή στάση, τα πόδια στο άνοιγμα των ώμων, τα χέρια ελεύθερα και προς τα κάτω (μην τα σηκώσεις προς τα πλάγια ή εμπρός, άστα σκέτα στην επιρροή της βαρύτητας).
- Δεν έχει σχέση αν τα μάτια σου είναι κλειστά, μισοκλειστά ή ανοιχτά. Ό,τι σε βολεύει περισσότερο είναι το σωστό.
- Ενεργοποίησε τους μύες σου όλου του σώματός σου από το κεφάλι μέχρι και τα πόδια, δίνοντάς τους (όλο το σώμα σου πρέπει να δονείται πάνω-κάτω, ξεκινώντας την κίνηση κυρίως από την άρθρωση των γονάτων). Στην αρχή μπορείς να γείρεις λίγο προς τα πίσω το βάρος του σώματός σου, ούτως ώστε η δόνηση να έρθει αυτόματα. Αν νομίζεις ότι δεν μπορείς να το κάνεις, απλά προσποιήσου έναν ρόλο, κάν’ το σαν να το έκανε κάποιος άλλος επιτυχημένα.
- Σταδιακά αύξησε τον ρυθμό της αναπνοής σου, αναπνέοντας γρήγορα.
- Ξεκίνα για 5 λεπτά την πρώτη φορά. Μετά από αρκετό καιρό μπορείς να φτάσεις τις 2 ώρες ή και παραπάνω.
- Μόλις τελειώσεις, άσε το σώμα σου να κάνει ό,τι αυτό θέλει — να κάτσεις κάτω, να περπατήσεις, να ξαπλώσεις, ό,τι σου είναι πιο φυσικό.
Και οι δύο μέθοδοι στηρίζονται στην αρχή πως, “αν θέλεις να σταματήσεις να σκέφτεσαι, πρέπει να αρχίσεις να κινείσαι” – είτε μέσα από έντονες, εκφραστικές κινήσεις είτε απλώς μέσα από ρυθμικές δονήσεις του σώματος. Ο Osho, όπως και οι σαμάνοι των Bushmen, μας καλούν να υπερβούμε τον φόβο του “να έχουμε”· αυτόν τον εγγενή φόβο που μας ωθεί να ελέγχουμε τα πάντα μέσα μας και γύρω μας, κάνοντας μας έτσι να χάσουμε τον αυθορμητισμό μας. Μέσα από αυτές τις “τρελές” κινήσεις, το εγώ χαλαρώνει και εισερχόμαστε σταδιακά σε μια κατάσταση παράδοσης. Εκεί, η αυθεντική φύση μας μπορεί να αναδυθεί χωρίς φραγμούς – μια κατάσταση που οι Ταοϊστές ονόμασαν Wu Wei, δηλαδή δράση δίχως προσπάθεια.
Σε αυτή τη διαδικασία, καλούμαστε να ξεχάσουμε ότι έχουμε σώμα, να ξεχάσουμε τα όριά μας. Να γίνουμε σαν σύννεφα, σαν σκόνη που παρασύρεται από τον άνεμο, ή ακόμη πιο πέρα – σαν καθαρό πνεύμα, απαλλαγμένο από κάθε υλική υπόσταση.
Αυτό ακριβώς είναι που καθιστά αυτές τις δύο μορφές διαλογισμού τόσο ιδιαίτερα κατάλληλες για ανθρώπους καταπιεσμένους ή ψυχικά φορτισμένους: η ενεργητική, εκτονωτική τους φύση. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές τεχνικές σιωπής όπως ο καθιστός διαλογισμός, εδώ δεν ζητείται από το άτομο να καταπνίξει τα συναισθηματα του, αλλά να τους δώσει φωνή. Δεν του ζητείται να “ηρεμήσει”, αλλά να παραδοθεί. Η θλίψη δεν λογοκρίνεται — εκφράζεται. Ο θυμός δεν απωθείται — κυλά έξω από το σώμα με ασφαλή τρόπο.
Και έτσι, χωρίς βία και χωρίς καταπίεση, το εσωτερικό φορτίο αρχίζει να λιώνει. Το σώμα επανασυνδέεται με το παρόν. Το νευρικό σύστημα ανασαίνει. Και η ψυχή, σαν πουλί που έσπασε το κλουβί, αρχίζει να πετά.