Του Μανόλη Αρχοντάκη
Σε αυτό το άρθρο θα εξηγήσω το αν, το πότε και το γιατί πρέπει να ακολουθάμε την ηθική. Αν και αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι τόσο απλές για να απαντηθούν σε ένα μόνο άρθρο, θα προσπαθήσω να τις αναλύσω όσο πιο εύστοχα μπορώ.
Έχεις ποτέ αναρωτηθεί από πού προέρχονται οι νόμοι, τους οποίους πολλοί θεωρούν σχεδόν ιερoύς; Προέρχονται από τους πολιτικούς – από ανθρώπους για τους οποίους οι περισσότεροι τρέφουν ελάχιστο, αν όχι καθόλου, σεβασμό. Κι όμως, τους υπακούν, σαν να είναι φορείς απόλυτης σοφίας, λες και έχουν τον τελικό λόγο για το τι είναι σωστό ή λάθος.
Οι νόμοι δεν είναι πάντα δίκαιοι – και κάποιες φορές δεν πρέπει να τους υπακούμε. Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι το σωστό∙ είτε το λέει ο νόμος είτε όχι. Θα με ρωτήσεις: “Ποιο είναι το σωστό;” Το σωστό είναι να είσαι υπεύθυνος απέναντι στον Θεό, απέναντι στην ίδια την ύπαρξη. Η υπευθυνότητά σου δεν πρέπει να περιορίζεται στην κοινωνία. Πρέπει να σέβεσαι τη Ζωή, να αναγνωρίζεις έναν ανώτερο Νόμο, που υπερβαίνει τους ανθρώπινους κανόνες.
Όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι είναι κατώτεροι. Ας δούμε μερικά παραδείγματα… Οι Ναζί, για παράδειγμα, δολοφόνησαν Εβραίους, ομοφυλόφιλους, Ρομά και άλλες μειονότητες. Οι Χριστιανοί έκαιγαν “μάγισσες” στην πυρά. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βασάνιζαν ανθρώπους για διασκέδαση. Οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες εξόντωσαν εκατοντάδες χιλιάδες αυτόχθονες Ινδιάνους στην Αμερική. Κάποτε ήταν απολύτως νόμιμο να αγοράζει κανείς σκλάβους από την Αφρική. Και στις μέρες μας, εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, ο νόμος μας υποχρέωσε να κάνουμε εμβόλια, τα οποία για πολλούς αποδείχθηκαν επικίνδυνα, ακόμη και θανατηφόρα.
Ο άνθρωπος πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι είναι μέρος της ύπαρξης, ότι ανήκει στο σύμπαν και οφείλει να ζει σε αρμονία με αυτό. Η βούληση του σύμπαντος πρέπει να γίνει και δική του βούληση. Αν κάποιος ζει σύμφωνα με τη ροή του Όλου, δεν θα αντιδρά σε τίποτα – παρά μόνο σε ό,τι τον υποδουλώνει. Και δεν θα αισθάνεται την ανάγκη να οργανώσει κάποια εξωτερική επανάσταση για να αλλάξει την κοινωνία∙ απλώς θα την αγνοεί. Όποιος θέλει να ταξιδέψει, δεν χρειάζεται να αλλάξει το αεροδρόμιο∙ θα παραμείνει σ’ αυτό για λίγες μόνο ώρες, μέχρι να ξεκινήσει η πτήση του. Ναι, είμαστε επισκέπτες στη Γη. Όπως έλεγαν οι Ορφικοί: «Μπορεί να γεννήθηκα στη Γη, η καταγωγή μου όμως είναι ουράνια».
Ο σεβασμός που οφείλουμε στην ύπαρξη, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική μας φύση, είναι ασύγκριτα ανώτερος από τον σεβασμό προς την κοινωνία. Οι ανθρώπινοι νόμοι είναι –και θα είναι πάντα– ανθρώπινοι. Όποιος υπακούει τον Θείο Νόμο, κατανοεί πως αυτός είναι απείρως ανώτερος, και όταν τον ακολουθεί, δεν επιθυμεί να βλάψει κανέναν. Αντίθετα, θα επιδιώξει το καλό όλων. Στην ουσία, είμαστε όλοι αλληλένδετοι. Η ζωή του καθενός είναι δεμένη με τη ζωή των άλλων. Αν σου κάνω κακό, κάνω κακό και στον εαυτό μου. Αν σε κάνω ευτυχισμένο, φέρνω χαρά και στον εαυτό μου.
Αν μπορούσαμε να ακούσουμε τη φωνή του ανώτερου Νόμου, δεν θα είχαμε ανάγκη τις εντολές των πολιτικών, του Μωυσή ή του Μάνου.
Υπάρχουν δύο άκρα: ή ο άνθρωπος να απαρνηθεί όλες του τις ελευθερίες και να γίνει σκλάβος του νόμου, ή να γίνει εντελώς ανεύθυνος, διαπράττοντας κάθε έγκλημα, στρέφοντας τη βούλησή του εναντίον της κοινωνίας και του ίδιου του εαυτού του. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να μη φτάσουμε στα άκρα. Πρέπει να βρούμε τη μέση οδό: να είμαστε και ελεύθεροι και υπεύθυνοι∙ και κάθε στιγμή να διαθέτουμε τη διαύγεια και τη σωστή κρίση για να αποφασίσουμε πώς να πράξουμε.
Να θυμάσαι ότι οι ανθρώπινοι νόμοι δεν είναι ιεροί. Δεν καθορίζουν με απόλυτη ακρίβεια τι είναι σωστό και τι λάθος. Έχουν θεσπιστεί για διάφορους λόγους – συχνά για να ελέγχουν τον πληθυσμό ή να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολιτικών. Οι περισσότεροι είναι σχεδιασμένοι για να περιορίζουν τον άνθρωπο, όχι να τον απελευθερώνουν.
Αν με ρωτούσε κάποιος ποιο είναι το μοναδικό κριτήριο για να γνωρίζει τι είναι σωστό και τι λάθος, θα έλεγα πως συμφωνώ με τον Joseph Fletcher. Σύμφωνα με αυτόν, όλες οι αποφάσεις πρέπει να βασίζονται στην αγάπη. Η αγάπη πρέπει να είναι το μοναδικό κίνητρο. Αν υπάρχει αγάπη και καθαρή γνώση, τότε όλες μας οι αποφάσεις θα είναι σωστές, και θα υπακούν στον ανώτερο Νόμο.
Επιπλέον, όποιος ακολουθεί τον ανώτερο Νόμο φέρνει αρμονία στον κόσμο, σεβόμενος τους πάντες και τα πάντα. Όπως είπε και ο Αϊνστάιν: «Μιλάω σε όλους με τον ίδιο τρόπο – είτε είναι σκουπιδιάρης είτε πρύτανης σε πανεπιστήμιο». Το ζητούμενο είναι να αντιλαμβανόμαστε ποια είναι η αντικειμενικά σωστή απόφαση – και να την πράττουμε, χωρίς δισταγμό. Ο Κομφούκιος είχε πει: «Το να ξέρεις ποιο είναι το σωστό και να μην το πράττεις, είναι δειλία». Αν μπορούμε να κάνουμε κάτι με καθαρή συνείδηση, τότε –συνήθως– είναι το σωστό∙ ακόμη κι αν δεν είναι καταγεγραμμένο σε κανένα επίσημο έγγραφο ή νόμο.